Jak rozpoznać oszustwa finansowe i skutecznie się przed nimi chronić

Współczesny świat finansów oferuje wiele udogodnień. Niestety, rozwój technologii sprzyja także cyberprzestępczości. Warto wiedzieć, jak działają oszuści i jak skutecznie chronić swoje pieniądze oraz dane.

Czym są oszustwa finansowe i internetowe?

Oszustwo finansowe polega na wprowadzeniu w błąd. Sprawca dąży do osiągnięcia korzyści majątkowej. Może doprowadzić do niekorzystnego rozporządzenia mieniem. Kodeks karny definiuje oszustwo w artykule 286. Oszustwo internetowe to oszustwo popełnione online. Wykorzystuje środki komunikacji elektronicznej. Kodeks karny definiuje oszustwo komputerowe w artykule 287.

Najczęstsze rodzaje oszustw

Metody oszustw finansowych stale ewoluują. Przestępcy stają się coraz bardziej wyrafinowani. Najpopularniejsze formy to phishing i vishing. Oszustwa inwestycyjne również są częste. Fałszywe sklepy internetowe stanowią zagrożenie. Oszustwa na portalach aukcyjnych także się zdarzają. Ataki przez fałszywe aplikacje mobilne rosną. Oszustwa na pomoc techniczną to kolejna metoda. Wśród oszustw finansowych są też oszustwa gospodarcze. Występują oszustwa karno-skarbowe. Pranie brudnych pieniędzy to poważne przestępstwo. Karuzele VAT-owskie są skomplikowane. Wyłudzanie dotacji unijnych także się zdarza.

Oszustwa na portalach sprzedażowych

Zakupy online są bardzo popularne. Portale jak Allegro, OLX, Vinted są wygodne. Niestety, niosą ze sobą zagrożenia. Oszustwa na Allegro są nadal powszechne. W 2020 roku odnotowano ponad 39 tysięcy incydentów. Liczba incydentów wzrosła o ponad 34% od 2019 roku. Oszustwa często zaczynają się na WhatsApp lub Messengerze. Przestępcy podszywają się pod kupującego. Wysyłają fałszywe linki do płatności. Fałszywe strony płatności są niegramatyczne. Mogą prosić o kod SMS lub dane karty. Oszustwa mogą dotyczyć autoryzacji karty w Apple Pay lub Google Pay. Ekspert Radosław Trzaska z JMDI radzi zachować czujność.

• Korzystaj tylko z oficjalnych systemów płatności platform.
• Zawsze sprawdzaj poprawność adresu URL strony.
• Unikaj bezpośrednich transakcji poza platformą.
• Weryfikuj historię konta i oceny sprzedawcy.
• Używaj uwierzytelniania dwuskładnikowego na koncie platformy.
• Zgłaszaj podejrzane wiadomości i profile.

Oszustwa inwestycyjne

Świat inwestycji przyciąga wiele osób. Niestety, pełen jest podejrzanych ofert. Im większe zainteresowanie rynkiem, tym więcej oszustw. Pierwszy sygnał ostrzegawczy to gwarancja wysokich zysków. Oferty obiecują zyski bez ryzyka. To zawsze podejrzane. Nawet roczny zysk do 7-8% jest akceptowalny w pewnych warunkach. Oszuści często podają zyski miesięczne lub tygodniowe. To nierealne. Nieznajomy kontaktujący się w sprawie inwestycji może być oszustem. Przykład Pana Adama pokazuje ryzyko. Wpłacił 50 000 zł na fałszywą platformę. Platforma zniknęła. Stracił wszystkie pieniądze. Oszustwa często korzystają z nieznanych metod płatności. Używają kryptowalut lub zagranicznych bramek. Brak transparentności to sygnał alarmowy. Skomplikowane wyjaśnienia budzą podejrzenia.

• Zawsze sprawdzaj wiarygodność firmy inwestycyjnej.
• Unikaj ofert gwarantujących wysokie zyski bez ryzyka.
• Nie podejmuj decyzji pod presją czasu.
• Używaj znanych i zaufanych metod płatności.
• Zapytaj, czy pieniądze są bezpieczne przed inwestycją.
• Weryfikuj firmę w KNF i sprawdzaj licencje.

Phishing, Vishing i Smishing

Phishing to podszywanie się pod zaufane instytucje. Oszuści wysyłają fałszywe maile lub SMS-y. Proszą o dane logowania lub numery kart. Smishing to phishing realizowany przez SMS-y. Zawierają linki do fałszywych stron. Proszą o dane osobowe. Vishing to oszustwo telefoniczne. Przestępca dzwoni, podszywając się pod pracownika banku lub policję. Prosi o dane lub instalację oprogramowania. Oszustwa te stale ewoluują. Sztuczna inteligencja sprawia, że są bardziej wyrafinowane. W przypadku oszustw phishingowych maile mają błędy. Zawierają pilne żądania. Mają fałszywe logo instytucji.

„Tak ważne jest, by wiedzieć, jak rozpoznać podejrzane wiadomości i odpowiednio na nie reagować”

W marcu 2025 roku CERT Polska zablokował ponad 40 tysięcy wiadomości SMS. Podszywały się pod instytucje podatkowe.

Oszustwa na pracownika banku, policjanta, wnuczka

To popularne metody wyłudzania pieniędzy. Oszustwo na pracownika banku wywołuje presję czasu. Przestępca podszywa się pod pracownika. Oszustwo na policjanta to telefoniczne oszustwo. Fałszywy policjant mówi o konieczności przekazania pieniędzy. Oszustwo na wnuczka dotyczy starszych osób. Oszust dzwoni, podając się za wnuczka w potrzebie. Prosi o pieniądze. Większość tych metod opiera się na presji czasowej. Wykorzystują działanie pod presją emocjonalną. Najczęstsze ofiary to seniorzy i młodzi studenci. Oszustwa te cały czas ewoluują. Obejmują metody na kuriera, pracodawcę, komornika. Pojawiają się nowe, jak na uchodźcę czy administratora.

• Zawsze weryfikuj tożsamość dzwoniącego.
• Nie działaj pochopnie pod presją.
• Nie podawaj danych osobowych przez telefon.
• Samodzielnie kontaktuj się z instytucją na oficjalny numer.
• Ucz bliskich, zwłaszcza seniorów, o tych zagrożeniach.

Jak rozpoznać próbę oszustwa?

Rozpoznanie oszustwa wymaga czujności. Analizuj dokładnie otrzymane komunikaty. Sprawdzaj źródła wiadomości. Unikaj podawania poufnych danych przez telefon. Nie podawaj danych w internecie bez weryfikacji.

Sygnały ostrzegawcze w komunikacji

Podejrzane wiadomości zawierają błędy językowe. Mogą mieć literówki. Wiadomości są napisane w pośpiechu. Często wywierają presję na szybkie działanie. Nieoczekiwane wiadomości z linkami do logowania są podejrzane. Numer z nietypowym prefiksem może wskazywać na oszustwo. Nagła presja na podanie danych jest alarmująca. Banki i instytucje nigdy nie proszą o pełne dane logowania przez telefon. Nie proszą o dane logowania przez e-mail lub SMS. Oszuści często dzwonią z zagranicznych numerów. Mogą dzwonić z dziwnych kierunków. Podawanie danych podczas podejrzanych połączeń jest ryzykowne.

„Zwracaj uwagę na wszelkie nieścisłości w komunikatach lub pytania, których nie rozumiesz lub wydają Ci się podejrzane. Zwracaj uwagę na błędy językowe lub inny akcent.”

Podejrzane oferty i metody płatności

Gwarancja wysokich zysków bez ryzyka to pierwszy sygnał. Jeśli oferta zapewnia wysokie zyski i niskie ryzyko, jest podejrzana. Atrakcyjne oferty, np. „iPhone za 300 zł”, to wyraźne oszustwa. Oszustwa często korzystają z nieznanych metod płatności. Mogą żądać płatności w kryptowalutach. Używają zagranicznych bramek płatności. Unikaj przedpłat przy pierwszych transakcjach. Korzystaj z bezpiecznych metod płatności. Płatność za pobraniem jest bezpieczniejsza. Karta z opcją chargeback chroni pieniądze. Rachunek escrow to kolejna bezpieczna metoda.

Fałszywe strony internetowe

Fałszywe strony internetowe imitują prawdziwe serwisy. Wyglądają jak strony banków lub sklepów. Służą do wyłudzania danych. Fałszywe strony często mają inny adres URL. Różnią się od oryginału, np. „płatność-bank.xyz”. Mogą zawierać nietypowe znaki. Ich adresy są podobne do oryginalnych platform. Fałszywe sklepy nie mają adresu firmy. Brak numeru telefonu kontaktowego jest podejrzany. Często brakuje recenzji online. Zawsze sprawdzaj adres URL przed podaniem danych. Korzystaj z bezpiecznych połączeń internetowych (HTTPS).

Jak chronić się przed oszustwami?

Ochrona przed oszustwami wymaga świadomości. Stosuj podstawowe zasady bezpieczeństwa. Zabezpiecz swoje konta i urządzenia. Regularnie aktualizuj oprogramowanie.

Bezpieczeństwo online i urządzeń

Używaj silnych, unikalnych haseł. Zmieniaj je regularnie. Włącz uwierzytelnianie dwuetapowe (2FA). Stosuj je wszędzie, gdzie to możliwe. Chroń swoje dane osobowe. Nie udostępniaj ich nieznajomym. Regularnie aktualizuj oprogramowanie urządzeń. Aktualizacje chronią przed lukami w zabezpieczeniach. Zawsze korzystaj z programów antywirusowych. Renomowane marki jak Norton, Bitdefender, ESET chronią skutecznie. Zainstaluj zaporę sieciową (firewall). Monitoruj regularnie swoje konto bankowe. Sprawdzaj wyciągi.

• Używaj silnych, unikalnych haseł.
• Włącz uwierzytelnianie dwuetapowe.
• Regularnie aktualizuj oprogramowanie.
• Zainstaluj program antywirusowy.
• Używaj menedżera haseł.

Bezpieczeństwo bankowości i płatności

Banki stosują zaawansowane systemy monitorowania. Wykrywają nietypową aktywność. Ustawa o usługach płatniczych chroni klientów. Zobowiązuje banki do zwrotu nieautoryzowanych transakcji. Są wyjątki, jeśli podejrzewa się oszustwo. Polisy ubezpieczeniowe mogą chronić przed oszustwami bankowymi. Zabezpiecz swoje konta bankowe i karty kredytowe. Nie udostępniaj nikomu danych logowania. Nie podawaj kodów BLIK. Unikaj klikania w podejrzane linki w mailach i SMS-ach. Weryfikuj adresy stron bankowych. Korzystaj z oficjalnych kanałów kontaktu. W przypadku oszustwa, bank ma procedury pomocy.

• Zawsze sprawdzaj wiarygodność stron banku.
• Nie udostępniaj danych logowania ani kodów BLIK.
• Nie klikaj w podejrzane linki w wiadomościach.
• Monitoruj regularnie swoje konto bankowe.
• Rozważ ubezpieczenie od oszustw finansowych.

Ochrona przed oszustwami telefonicznymi (Vishing, Spoofing)

Oszustwa telefoniczne są coraz częstsze. Przestępcy podszywają się pod banki, policję, kurierów. Spoofing telefoniczny polega na podszywaniu się pod numer. Wywołuje fałszywe wrażenie, że dzwoni znana osoba. Najczęstsze cele to banki, ZUS, znajomi. Oszuści wykorzystują protokoły Signaling System 7. Nie przewidują uwierzytelniania. Ataki mogą być wykonywane przez bramki internetowe. Przedstawiciele telekomów muszą przeciwdziałać. Blokują podejrzane połączenia i SMS-y. Pamiętaj, banki nie proszą o pełne dane przez telefon. Numer z nietypowym prefiksem to sygnał. Presja na podanie danych jest alarmująca. Podczas ataków mogą pojawić się fałszywe głosy.

• Nie oddzwaniaj na nieznane numery z nietypowymi prefiksami.
• Nie podawaj danych osobowych przez telefon.
• Sprawdzaj numery w bazach ostrzegających.
• Ustaw blokady na podejrzane numery.
• Kontaktuj się bezpośrednio z instytucją, jeśli masz wątpliwości.

Co zrobić, gdy padniesz ofiarą oszustwa?

Szybka reakcja zwiększa szanse na odzyskanie pieniędzy. Ważne jest, aby podjąć odpowiednie kroki. Zgłoszenie incydentu jest kluczowe.

Pierwsze kroki po oszustwie

Natychmiast skontaktuj się z bankiem. Zgłoś nieautoryzowane transakcje. Zmień hasła do bankowości internetowej. Zmień hasła do innych ważnych kont. Zbierz wszystkie dowody oszustwa. Zrób zrzuty ekranu. Zachowaj podejrzane wiadomości. Zanotuj daty i godziny połączeń. Skontaktuj się z policją. Złóż zawiadomienie o przestępstwie. Zgłaszaj incydenty do CERT Polska. Możesz zgłosić podejrzany SMS na numer 8080. Polskie organy zajmują się takimi zgłoszeniami. Należą do nich Komenda Główna Policji i UOKiK. Zwiększa to szansę na zatrzymanie przestępców. Pomaga odzyskać pieniądze.

Zgłaszanie oszustw

Zgłoszenie oszustwa jest bardzo ważne. Pomaga schwytać sprawców. Zapobiega dalszym przestępstwom. Skontaktuj się z bankiem natychmiast po zauważeniu oszustwa. Zgłoś sprawę na najbliższym komisariacie policji. Zawiadomienie o przestępstwie jest formalnym krokiem. Zgłoś incydent do CERT Polska. Możesz to zrobić online przez formularz. Zgłoszenie oszustwa na portalach aukcyjnych odbywa się przez formularze. Allegro Protect pomaga odzyskać pieniądze. Wniosek można złożyć do 30 dni od zakupu.

Szybkie zgłoszenie zwiększa szanse na odzyskanie pieniędzy i zatrzymanie oszustów.

Konsekwencje prawne i statystyki oszustw

Oszustwa finansowe są ścigane przez prawo. Zgodnie z artykułem 286 Kodeksu karnego, za oszustwo grozi kara. Może wynosić od 6 miesięcy do 8 lat pozbawienia wolności. Artykuł 287 Kodeksu karnego dotyczy oszustwa komputerowego. Grozi za nie kara pozbawienia wolności od